Onuitwisbare Twentse jazzhistorie met tal van hoogtepunten

Het roemruchte jazzpodium De Tor aan de Walstraat te Enschede geldt als een begrip in de wereld van de jazz en alles wat daarmee annex dan wel annex is. Er vonden legendarischer concerten plaats, vaak intiem, geregeld gepassioneerd, vaak doorrookt en bijna altijd op hoog niveau. En dat al 45 jaar, vooral dankzij een paar kartrekkers, een legioen vrijwilligers en een grote naam in het circuit. Een beschouwende jubelzang van een muzikale Roskam-medewerker en een frequent Tor-bezoeker uit aandrift.

Een artikel van Koen Edeling in De Roskam, onafhankelijk weekblad voor Twente, van 25 sept. 2015

Mijn prilste herinneringen aan De Tor dateren van het einde van de jaren zeventig van de vorige eeuw. Als (Twents) conservatorium-student hield ik mij in die tijd bezig met wat de Duitsers ‘ernstige (‘E’)muziek’ noemen: in Nederland zeggen wij dan klassiek, maar dan bedoelen we ook stijlperiodes van renaissance tot eigentijds. lk begaf mij tevens in kringen waar íolkmuziek zeer gewaardeerd werd en op de zaterdagavond was er in De Tor een podium voor beginnende of meer gevestigde folkbandjes. Op momenten, wanneer er geen band geprogrammeerd werd, organiseerde men met enige regelmaat een open podium en zo kon het zijn dat gitarist Ton Ouwehand en ondergetekende songs van de bekende Liverpoolse folkband The Beatles ten gehore brachten.

Het Twents conservatorium had als zetel voor de wekelijkse soos van studentenvereniging Stuver vanaf begin jaren tachtig gekozen voor De Tor. Op elke maandag troffen muziekvakstudenten elkaar in deze knusse huiskamer. Omdat er toen nog Heineken werd getapt en omdat ik een studentenbaan bij Grolsch had, dronk ik uit balorigheid rode port, een gewoonte die regelmatig met een stekende hoofdpijn werd afgestraft. Dierbaar zijn mijn herinneringen aan de avond waarop een stomme film werd voorzien van slapstickachtige livemuziek.

ln ditzelfde decennium had programmeur -wijlen- Peter Huijts het voor elkaar gekregen om een beroemdheid als Dizzy Gillespie naar Enschede te lokken. Hij en zijn – onlangs eveneens overleden – vrouw Greetje waren de vader en moeder van dit inmiddels vermaard geworden jazzpodium.

Dankzij zijn uitgebreide netwerk had Huijts contacten met jazzmusici over de hele wereld. Feilloos wist hij wanneer musici ‘in de buurt’ waren (Hamburg, Kopenhagen, Berlijn) en waar ze vervolgens naar toe gingen (Amsterdam, Utrecht, Den Haag).

Het was voor hem de kunst om deze musici precies tussen twee optredens voor een duizendkoppig publiek een kleine omweg via Enschede te laten maken. Daar hoorde vaak een logeerpartij bij in Eibergen, de woonplaats van de familie Huijts.

Maar al te graag wilde menig jazzgigant er een detour op wagen, want wat is er leuker dan voor een publiek dat je kunt aanraken te mogen spelen? ln het geval van Dizzy was er ook nog eens een radio-opname aan gekoppeld. Vanuit het ‘verre’ Hilversum (Tukkers ervaren het westen overigens veel minder ver dan andersom) kwam een geluidswagen en zo werd vanuit Enschede het live-programma Sesjun uitgezonden. Presentator was toen Cees Schrama, die als pianist in oktober 2013 nog te horen was op dit podium. De Tor is nog nooit zo vol geweest: maar liefst 250 bezoekers werden in de ruimte gepropt, tweeënhalf keer zoveel als tegenwoordig door de brandweer is toegestaan. Doodleuk wordt dan het beruchte bordje met de tekst ‘er kan geen kip meer bij’ aan de buitendeur bevestigd.

Naast Peter Huijts was oud- journalist Ton van Dalen, helaas ook niet meer onder ons, eveneens voortdurend op zoek naar strikbaar jazztalent. Hij heeft het voor elkaar gekregen om de Amerikaanse vocal group The Four Freshmen, een dag voordat ze in het Amsterdamse Concertgebouw stonden, in een volgepakte Tor te laten optreden. Deze jongere versie van de groep die in de jaren veertig al ontstaan is en waardoor Brian Wilson als klein jongetje zich liet inspireren tot het oprichten van The Beach Boys, was op dit podium aan de Walstraat te horen. Het versterkte bij de aanwezigen nog eens het gevoel bij iets heel bijzonders aanwezig geweest te zijn: een gevoel dat, dankzij de onaflatende inventiviteit van programmering regelmatig terugkwam.

Anno 2015 hebben de getuigen van weleer het nog steeds over de legendarische concerten van jazziconen als Philippe Catherine, Chet Baker en Freddy Hubbard.

Na het schokkende plotselinge overlijden van Peter Huijts – overreden door een vorkheftruck – nam bassist Ruud Ouwehand de taak als programmeur over. Ook hij had als gerenommeerd bassist en conservatoriumdocent een wijdvertakt netwerk in de wereld en zo kon ook hij begenadigde musici aan het publiek presenteren. Het eerste concert dat hij mocht organiseren was ter herdenking van Peter Huijts, immers onder jazzmusici werd De Tor meestal liefkozend “Peter’s Club” genoemd. De traditie van herdenkingsconcerten werd nog enkele malen herhaald: na het overlijden van saxofonist Willy van Diepen en contrabassist Jan Hogenboom.

Op de barricade staan is De Tor ook niet vreemd, want er werd zelfs een concert georganiseerd bij het totaal onverwachte besluit de jazzopleiding in Enschede te liquideren, waarbij als dresscode de kleur zwart gold.

Door de respectabele staat van dienst staat De Tor op eenzame hoogte: in de verste verten is er geen jazzpodium te vinden dat al zo lang elke vrijdagavond live iazzmuziek aanbiedt. Dit is voor een belangrijk deel te danken aan een hecht team van zeer gemotiveerde vrijwilligers: met betaalde krachten zou De Tor het bij lange na geen 45 jaar volgehouden hebben.

Het jubeliaar, zoals de organisatie dit negende lustrum betitelt (vijftig is immers pas een écht jubileumjaar) werd in het eerste weekend van deze maand al ingeluid met een viertal concerten. Zo was, exact vijfenveertig jaar na het eerste concert op 4 september 1970 door Some People, toenmalig bandlid Ewoud Huizing aan het musiceren met Ruud Ouwehand, Yonga Sun, lneke Heijliger, Henk Bleumink, Rein de Roo, Addy Scheele, Michiel Buurse, Rob Horsting, Jan Wessels, Martin ter Haar en Daniël von Piekartz. Een dag later was het Tor-podium voor de Cubop City BigBand onder leiding van Lucas van Merwijk met een speciaal programma The Latin side of EWF, rondom het repertoire van de legendarisch funkband Earth Wind and Fire. Diezelfde avond ontmoette Ruud Ouwehand in het Vestzaktheater de Belgische accordeonist Rony Verbiest en de Friese gitarist Durk Hijma. Op de zondagmiddag betrad het strijkkwartet ZAPP 4 het podium, samen met Hermine Deurloo op chromatische mondharmonica. Alweer een prachtig concert waarin de musici bewezen dat jazz en klassiek prima samengaan en dat het geluid van de mond-harmonica prachtig samensmelt met dat van een strijkensemble.

De regelmatige bezoeker ziet nu al reikhalzend uit naar het vijftigjarig bestaan en zal ondertussen hopen de komende vijf jaar nog menig concert in De Tor mee te kunnen maken, als verademing qua sfeer en niveau.

Koen Edeling in De Roskam van 25 september 2015